Hoe voorkom je Babylonische bouwprojecten?

De meeste bouwprojecten worden prima opgeleverd en daar kan de sector trots op zijn. Maar we zien ook dat projecten te vaak uitlopen in tijd en budget en klantrelaties onder druk zetten. Niet het vakmanschap, maar de gebrekkige samenwerking tussen projectpartners is vaak de oorzaak van onnodige faal- en herstelkosten. Hoe is dat tij te keren en welke rol kunnen digitale voorzieningen daarbij spelen? De antwoorden in deze blog zijn gebaseerd op onze ervaringen in de sector en die van Ok van Megchelen, bedenker en ontwikkelaar van nationale en internationale op digitalisering gerichte samenwerkingsverbanden in onder meer de bouw.

Ontzuiling: van samen werken naar samenwerken

“De samenwerking tussen partners in de bouw komt met name lastig van de grond omdat de sector sterk verzuild is en elk project met andere partners moet worden gerealiseerd,” stelt Van Megchelen. “Dat begint al in het onderwijs. Ik heb als docent eens voorgesteld om bouwfysica en constructieleer te integreren maar dat bleek een brug te ver. Toch is het noodzakelijk voor bouwpartijen om zich te verdiepen in de organisatievormen van bouwprojecten en in elkaars vakgebied. Daardoor kun je snel vaststellen wat je van elkaar mag verwachten en welke informatie je van elkaar nodig hebt. Dat is een vorm van bouwknopen-management. Tijdiger delen van informatie leidt al snel tot 10 tot 15% kortere doorlooptijden.” Steeds meer bouwpartners beseffen dat het noodzakelijk is om de verzuiling aan te pakken.” Een indicatie hiervoor vormen gesprekken, die Van Megchelen dagelijks in de praktijk voert met bouwpartners en overheden over het digitaal delen van informatie. Hier een aantal citaten.

De projectleider:

“Bij samenwerking tussen verschillende disciplines moeten partijen elkaar begrijpen en weten wat ze van elkaar kunnen en mogen verwachten. Voor doelgericht samenwerken is het ook van belang dat het ‘waarom’ wordt vastgelegd. Deze informatie is over het algemeen niet gebonden aan disciplines en kan daarom een bindende kracht vormen. Bundelen van kennis en kunde draagt bij aan consistentie, minder fouten en aan versnelling van het werk. Om het praktisch te houden, is het nuttig om werkbijeenkomsten te organiseren met de bouwpartners die aan een project deelnemen. Dat leidt tot betrokkenheid, wederzijds begrip, respect en realiteitszin. Je zou dit advies kunnen samenvatten als: “kom van je wolk af.”

Om herstel- en faalkosten te verkleinen moeten de bouwpartijen van hun wolk afkomen

De bouwondernemer:

“Er vindt een gestage verschuiving plaats in de sector waarbij de grotere bouwbedrijven steeds meer optreden als opdrachtgever. In het verlengde hiervan veranderen de vorm en inhoud van de contracten. Hierdoor vindt ongemerkt een onomkeerbare verandering plaats van “hokkerig” denken en werken naar een integrale benadering van het bouwproces. Dat wordt ook gestimuleerd door lopende ontwikkelingen als Circulair Bouwen.”

Afsprakenstelsels: neem de praktijk als uitgangspunt

“Je hoort vaak zeggen dat elk bouwproject anders is, maar de processen zijn voor 99% hetzelfde”, aldus Van Megchelen. “Deze grote gemene deler biedt houvast en legt de basis voor afstemming op maat van de informatie die vakmensen nodig hebben en moeten leveren.” Een goed voorbeeld hiervan is het Standaard Bestek voor de Burger- en Utiliteitssector ofwel STABU, gericht op rechtszekerheid door vergelijkbaarheid. Van Megchelen heeft een belangrijke rol gespeeld in de realisatie van dit initiatief dat door de brancheorganisaties wordt gedragen. “Uitdaging was het grote aantal verschillende partijen waarmee gewerkt wordt in de bouw. Denk aan opdrachtgevers, architectenbureaus, ingenieursbureaus, bouwaannemers en installateurs. Elk van die partijen heeft een eigen invalshoek. Dat maakte het in het begin lastig  om ze op één lijn te krijgen. Uiteindelijk is besloten dat opdrachtgevers niet voorschrijven hoe je moet bouwen, maar welke resultaten ze willen hebben. Dat heeft de uitvoerende opdrachtnemers de ruimte gegeven om het contractueel gevraagde op de slimste manier te realiseren. Mijn uitgangspunt is dan ook: ‘de praktijk staat aan het roer.’ Bouwvakkers zijn tot 1905 gezien als ‘mensen zonder brein’ terwijl zij juist het beste weten hoe je een bouwwerk stap voor stap moet aanpakken.”

Opdrachtgevers bepalen WAT ze WAAROM willen, niet HOE het wordt gerealiseerd.

 De bouwcoördinator:

“Het is belangrijk dat opdrachtgevers niet defensief denken en werken, dus niet vanuit gebrek aan vertrouwen. Ze moeten vooral begrijpen welke kansen ontstaan door integraliteit. Dat vraagt om balanceren tussen bijvoorbeeld investeren in installaties of bouwkundige voorzieningen. Deze keuzes kunnen leiden tot spanningen als gevolg van deelbelangen bij betrokken partijen. Door de opdrachtgever c.q. de gebruiker centraal te stellen kunnen bouwpartners tegengestelde belangen overbruggen. Werken met digitaal teamgereedschap en de beschikbaarheid van de juiste broninformatie is hierbij een basisvoorwaarde. Vanuit deze ambitie is het van belang, dat alle betrokkenen kunnen beschikken over de informatie die voor hen van belang is, wijzigingsvoorstellen op tijd doorkrijgen en daar waar nodig op kunnen reageren. Dit voorkomt bijvoorbeeld, dat de ingenieur het heiplan wijzigt, terwijl de heibazen conform hun werkplanning de heipalen en daarop afgestemde heimachines net hebben besteld. Ga maar na wat dit voor invloed heeft op de herstelkosten, de doorlooptijd en het humeur van de opdrachtgever.”

Benut gemeenschappelijke kansen door over de grenzen van je vakgebied te kijken

Digitale ronde tafels: minder herstelkosten en sneller werken

Digitalisering mag niet beperkt blijven tot na elkaar werkende partners in een keten. De keten moet worden omgezet in een digitale ‘ronde tafel’, waar verschillende vakdisciplines aanschuiven binnen het kader van projecten. Je kunt hierdoor gezamenlijk over grenzen kijken. Van Megchelen: “Het ronde tafel concept vormt het sluitstuk van digitaal samenwerken. In fase één was het ‘ieder voor zich’, waarbij werd gewerkt met een papieren boekhouding en fax. Fase twee kenmerkt zich door “Ik met vaste partners” waarbij ICT-systemen gekoppeld worden. We gaan nu naar fase drie met als uitgangspunt ‘Ik ben partner aan de digitale ronde tafel’ door de verbinding via het internet. Dat leidt niet alleen tot minder misverstanden en reductie van herstelkosten, maar versnelt ook het totale bouwproces.

Informatie- en datamanagement: sectorbrede afspraken

DigiDealGO is een initiatief voor de Gebouwde Omgeving, dat zich richt op verbetering van de samenwerking, Daartoe worden sectorbrede afspraken gemaakt over het delen, organiseren en het eigenaarschap van digitale gegevens, informatie en kennis. Stakeholders creëren op basis van een breed kennisnetwerk eenvoudige toegang tot gegevensbronnen, informatie en een optimale verbinding en uitwisseling of delen daarvan. Ron Saraber, mededirecteur van Contakt Consulting, was programmanager voor deze deal die al door zo’n veertig organisaties is bekrachtigd en is nu actief als vormgever van het Digitale Stelsel. Hij ziet voordelen voor alle betrokkenen: de bouwsector, de bevoegde gezagen, burgers en kwaliteitsborgers (in het kader van de Wet kwaliteitsborging: Wkb, waarmee de Eerste Kamer 14 mei 2019 heeft ingestemd als nieuw stelsel voor toezicht op de kwaliteit in de bouw). “De digitale voorzieningen van DigiDealGO zijn bedoeld om ketenpartners beter in staat te stellen om beter samen te werken en de risico’s te verkleinen. Verder legt het de basis om effectiever nieuwe producten en diensten te ontwikkelen. En tot slot verloopt de vergunningverlening ook nog eens eenvoudiger, sneller en betrouwbaarder. Vandaar het motto: Samen. Slimmer. Sneller.”

Wettelijk voorzieningenstelsel: binnenkort ontsloten via het internet

De Omgevingswet bundelt en vereenvoudigt tientallen wetten die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving. Voor de digitale ondersteuning van de nieuwe wet worden voorzieningen ingezet als een Omgevingsloket, een risicokaart of het bodemloket. De nieuwe wet treedt volgens plan op 1 januari 2021 in werking.

Esther van Kooten Niekerk, ook mededirecteur van Contakt Consulting, was kwartiermaker voor het Informatiehuis Bouw. Samen met Van Megchelen werkte zij aan het integrale informatiestelsel voor de gebouwde omgeving. Daarnaast heeft Van Mechelen een definitiestudie uitgevoerd ter ondersteuning van de besluitvorming van de Bestuurstafel. In de rapportage “Signalen uit de Praktijk” zijn casussen uitgewerkt voor dit integrale stelsel. Daaruit blijkt dat op alle niveaus baten te verwachten zijn in de vorm van versnelling en vereenvoudiging van processen, maar ook directe besparingen.”

Innovatie: een greep uit de toepassingen in de bouw

Integraal Toezichtprotocol (iTP): via een foto die gemaakt wordt met smartphone of iPad kan een onderneming aan bouwpartners en bevoegde gezagen laten zien dat de werkzaamheden voor nieuwbouw, renovatie, herstel of aanpassing zijn afgewikkeld conform de afspraken. Hiervoor is een digitale checklist beschikbaar.

Gevel Identificatie en Informatie Systeem: maakt, conform een generieke methodiek, alle elementen van een gevel wereldwijd traceerbaar en herbruikbaar. Hiertoe worden deze elementen via het internet met een Platform as a Service (PAAS) voorzien van een rfid- of QR-tag op maat, die kan worden uitgelezen met een smartphone of iPad. Vanuit verschillende bronnen van specifieke producten wordt informatie toegevoegd. De rol van de gebruikers bepaalt welke informatie in welke vorm (bijvoorbeeld conform BIM) voor hen ontsloten wordt. Daarbij kunnen leveranciers ook nagaan waar hun product zich bevindt en kunnen zij preventief, ter behoud van de functionaliteit, anticiperen op fasen in de levenscyclus van hun producten. Dat voorkomt ongemak, fouten en herstelkosten en draagt bij aan het vertrouwen van opdrachtgevers.

Selectie van machines voor werken op hoogte: BIM-bestanden zijn te converteren naar augmented reality bestanden en toe te voegen aan het camerabeeld op de smartphone van een gevel. Dat maakt het mogelijk om hoogwerkers en verreikers met de juiste afmetingen te selecteren.

Uitwisselen van informatie over sparingen: als het gaat om sparingen in wanden, plafonds en vloeren is het bijna onmogelijk om via tekeningen foutloos samen te werken. Met de Basis USO kunnen partners hierover digitaal informatie uitwisselen. Daardoor wordt de foutmarge voor sparingen drastisch gereduceerd.

Indienen vergunningaanvragen: via het Omgevingsloket Online (OLO) kunnen sinds 2010 op 7×24 uur basis, bouwvergunningen worden aangevraagd. Het OLO geeft ook automatisch aan welke stukken aangeleverd moeten worden. Al in het eerste jaar na de introductie werden 280.000 van de 300.000 aanvragen online ingediend. Begrijpelijk, want waar je eerst in tienvoud papieren moest opsturen, kun je de aanvraag nu op een zondagavond indienen.

Nationale benchmark: waar staat uw bedrijf in de digitale transitie?

Met de nationale benchmark Digitaal Samenwerken in de Bouw onderzoekt Contakt Consulting hoe het staat met de transitie naar betere digitale samenwerken in de bouw. Welke prioriteiten worden gesteld als het gaat om digitalisering van de bouwprocessen? En in hoeverre zijn bedrijven in staat om het totale proces van ontwerp, uitvoering en onderhoud digitaal aan te pakken? Deelname aan de benchmark biedt u een unieke gelegenheid om uw situatie en uitdagingen te vergelijken met andere bedrijven in de sector. U kunt direct na afloop zien in hoeverre uw antwoorden op de enquêtevragen verschillen van andere deelnemers. En na afloop van de onderzoeksperiode ontvangt u kosteloos het complete benchmarkrapport.